Nutri-Score co to jest i dlaczego ten system to ściema?

W dzisiejszych czasach, kiedy coraz więcej osób zwraca uwagę na zdrowe odżywianie, wybór odpowiednich produktów spożywczych staje się kluczowy. Nutri-Score jest jednym z narzędzi, które miało pomóc konsumentom w podejmowaniu lepszych decyzji żywieniowych.

System ten został wprowadzony (rzekomo) z myślą o uproszczeniu oceny wartości odżywczej produktów. Nutriscore budzi jednak wiele kontrowersji i obaw. Krytycy systemu wskazują na jego liczne ograniczenia i błędy, które mogą prowadzić do mylnych wniosków na temat wartości odżywczej niektórych produktów. W tym artykule przyjrzymy się, czym dokładnie jest Nutri-Score, jakie są jego “oficjalne” cele oraz dlaczego jest on niewystarczający i wręcz wprowadzający w błąd. 

Co to jest Nutri-Score?

Udajmy, że skala Nutriscore jest dobrą skalą i przyjrzyjmy się jej oficjalnym założeniom. Nutri-Score to system znakowania wartości odżywczej produktów spożywczych, który ma na celu ułatwienie konsumentom szybkiego i świadomego wyboru zdrowszych produktów. Algorytm Nutri-Score został opracowany w celu promowania zdrowszych nawyków żywieniowych poprzez uproszczenie informacji o wartości odżywczej produktów. Nutriscore wykorzystuje prostą skalę literową, która pozwala konsumentom na łatwe porównanie różnych produktów i wybór tych, które są korzystniejsze dla zdrowia i o mniejszym stopniu przetworzenia.

Jak działa system Nutri-Score?

Oznaczenie Nutri-Score opiera się na algorytmie, który ocenia produkty spożywcze na podstawie ich wartości odżywczej. Algorytm ten uwzględnia zarówno pozytywne, jak i negatywne składniki odżywcze w produkcie. Do pozytywnych wskaźników zalicza się m.in. zawartość błonnika, białka, owoców, warzyw i orzechów, natomiast do negatywnych – ilość kalorii, cukrów, tłuszczów nasyconych i soli. Na podstawie tej analizy produkt otrzymuje określoną punktację, która decyduje o przyznaniu mu jednej z liter od A do E.

Kryteria oceny i skala od A do E

Nutriscore posługuje się skalą literową od A do E, gdzie:

• A (ciemnozielone) – produkty o najwyższej wartości odżywczej, które są najzdrowsze i mogą być spożywane najczęściej.
• B (jasnozielone) – produkty o dobrej wartości odżywczej, ale z pewnymi ograniczeniami.
• C (żółte) – produkty o umiarkowanej wartości odżywczej, które powinny być spożywane z umiarem.
• D (pomarańczowe) – produkty o niskiej wartości odżywczej, które należy spożywać rzadko.
• E (czerwone)- produkty o najniższej wartości odżywczej, które powinny być spożywane sporadycznie lub wcale.

Każdy produkt spożywczy jest oceniany i oznaczany indywidualnie, a wynik zależy od jego składu odżywczego. System ten ma na celu dostarczenie konsumentom łatwego do zrozumienia narzędzia, które pomaga w podejmowaniu zdrowszych decyzji żywieniowych, jednak jego skuteczność i dokładność budzą pewne kontrowersje, które zostaną omówione w dalszej części artykułu.

Kto stoi za Nutri-Score?

Nutri-Score został opracowany przez zespół francuskich naukowców, z inicjatywy francuskiego Ministerstwa Zdrowia, jako narzędzie mające na celu klasyfikację żywności i promowanie zdrowszych wyborów żywieniowych. System ten jest popierany przez wiele organizacji zdrowotnych oraz rządów niektórych krajów Unii Europejskiej. Jego celem miało być ułatwienie konsumentom szybkiego oceniania wartości odżywczej produktów spożywczych, co zaś miało przyczynić się do poprawy ogólnego stanu zdrowia społeczeństwa i zmniejszenia ryzyka chorób związanych z dietą.

Promowanie rzekomo zdrowszych wyborów żywieniowych a realne wskazywanie produktów napchanych cukrem

Jednak za promowaniem Nutriscore stoją również duże korporacje spożywcze, takie jak Nestlé, które aktywnie wspierają ten system znakowania. Krytycy wskazują, że wsparcie korporacji może prowadzić do wypaczenia pierwotnych założeń systemu (co w istocie ma miejsce). Często zdarza się, że produkty wysoko przetworzone, zawierające znaczne ilości cukru, tłuszczów nasyconych i soli, otrzymują korzystne oceny Nutri-Score, podczas gdy zdrowsze, mniej przetworzone produkty są oceniane gorzej.

Dlaczego Nutri-Score budzi kontrowersje?

Istnieje wiele przykładów produktów, które, mimo że są wysoko przetworzone i zawierają znaczne ilości cukru, soli i tłuszczów nasyconych, otrzymują korzystne oceny Nutri-Score. Przykłady takie jak:

• Płatki śniadaniowe: niektóre popularne marki płatków śniadaniowych, które są bogate w cukry, mogą otrzymać ocenę B lub C, sugerując, że są zdrowsze niż inne opcje.
• Napoje słodzone: napoje zawierające sztuczne słodziki, mimo że mają niską wartość kaloryczną, mogą uzyskać wysokie oceny Nutri-Score, mimo że ich spożycie może nie być korzystne dla zdrowia w dłuższym okresie.

Kolejnym problemem Nutriscore jest jego jednolite podejście do oceny różnych grup żywności. System ten nie uwzględnia kontekstu, w jakim dany produkt jest spożywany. Na przykład:

• Oliwa z oliwek: mimo że jest bogata w zdrowe tłuszcze jednonienasycone, może otrzymać niższą ocenę Nutri-Score ze względu na wysoką kaloryczność, co nie odzwierciedla jej rzeczywistych korzyści zdrowotnych.
• Orzechy: naturalnie bogate w kwasy tłuszczowe i kalorie, często są oceniane nisko, mimo że dostarczają cennych składników odżywczych i mają korzystny wpływ na zdrowie serca.

Te przykłady pokazują, że Nutriscore może wprowadzać konsumentów w błąd, sugerując, że produkty o wysokim stopniu przetworzenia są zdrowsze niż naturalne produkty bogate w korzystne składniki odżywcze.

Opinie ekspertów i badania na temat Nutri-Score

Dietetycy i eksperci ds. żywienia mają podzielone opinie na temat systemu Nutri-Score. Wielu z nich docenia prostotę i czytelność systemu, co może pomóc konsumentom w szybszym podejmowaniu decyzji zakupowych. Uważają, że Nutri-Score może przyczynić się do poprawy ogólnego stanu zdrowia populacji, promując zdrowsze wybory żywieniowe. Jednakże, część ekspertów zwraca uwagę na istotne ograniczenia tego systemu. Wskazują, że Nutri-Score może nie odzwierciedlać rzeczywistej wartości odżywczej niektórych produktów, co może prowadzić do mylnych wniosków i decyzji i prowadzić do ograniczenia spożycia dobrych produktów.

Alternatywne systemy oceny wartości odżywczej

Z powodu kontrowersji związanych z Nutri-Score, istnieje zainteresowanie alternatywnymi systemami oceny wartości odżywczej. Oto kilka z nich:

1. Traffic Light Labeling:System oznakowania kolorami sygnalizacji świetlnej, który informuje konsumentów o poziomach tłuszczu, cukru i soli w produkcie za pomocą kolorów: zielony (niski poziom), żółty (średni poziom), czerwony (wysoki poziom).
2. Health Star Rating:System oceny stosowany w Australii i Nowej Zelandii, który przyznaje produktom spożywczym gwiazdki od 0,5 do 5, oceniając ich wartość odżywczą.
3. Nutrinform Battery:Włoski system oznakowania, który przedstawia zawartość energii, tłuszczów, cukrów i soli w formie baterii, informując konsumentów o procentowym udziale tych składników w zalecanej dziennej dawce.

Wpływ Nutri-Score na przemysł spożywczy

Nutri-Score, jako system znakowania wartości odżywczej, wywarł znaczący wpływ na przemysł spożywczy. Wielu producentów żywności zareagowało pozytywnie na wprowadzenie Nutri-Score, widząc w nim narzędzie do poprawy wizerunku swoich produktów oraz sposób na przyciągnięcie świadomych zdrowotnie konsumentów. Producenci zdają sobie sprawę, że uzyskanie lepszej oceny Nutri-Score może zwiększyć konkurencyjność ich produktów na rynku, co skłoniło ich do podejmowania działań mających na celu dostosowanie się do wymogów systemu.

Zmiany w formulacjach produktów w celu uzyskania lepszych ocen

W odpowiedzi na Nutri-Score, wielu producentów żywności zaczęło modyfikować składy swoich produktów, aby uzyskać lepsze oceny. Oto niektóre ze zmian, które wprowadzają:

• Redukcja cukru – wiele firm obniża zawartość cukru w swoich produktach, aby poprawić ich ocenę Nutri-Score. Produkty takie jak napoje gazowane, jogurty i płatki śniadaniowe często zawierają teraz mniej cukru.
• Zmniejszenie ilości tłuszczów nasyconych – producenci starają się zastąpić tłuszcze nasycone zdrowszymi tłuszczami jednonienasyconymi lub wielonienasyconymi, co pozytywnie wpływa na ocenę Nutri-Score.
• Dodawanie błonnika – wzbogacenie produktów w błonnik, np. poprzez dodanie pełnoziarnistych składników, jest kolejnym sposobem na poprawę oceny.
• Zwiększenie zawartości owoców, warzyw i orzechów – dodanie większej ilości zdrowych składników do produktów spożywczych jest często stosowaną strategią.

Kontrowersje związane z manipulacją składem produktów

Chociaż wprowadzanie zmian w składzie produktów w celu uzyskania lepszych ocen Nutri-Score może wydawać się pozytywne, istnieją również kontrowersje związane z manipulacją składem produktów. Niektóre firmy mogą skupiać się na dostosowaniu składu swoich produktów wyłącznie pod kątem uzyskania lepszej oceny, zamiast rzeczywistego poprawienia ich wartości odżywczej. Przykłady takich działań obejmują:

• Zastępowanie cukru sztucznymi słodzikami – choć sztuczne słodziki zmniejszają kaloryczność i zawartość cukru, mogą mieć inne negatywne skutki zdrowotne, które nie są uwzględniane przez Nutri-Score.
• Dodawanie minimalnych ilości zdrowych składników – niektóre produkty mogą zawierać tylko śladowe ilości owoców, warzyw lub orzechów, wystarczające do poprawienia oceny Nutri-Score, ale niewystarczające do przyniesienia rzeczywistych korzyści zdrowotnych.
• Wykorzystywanie marketingu – firmy mogą wykorzystywać wysokie oceny Nutriscore jako narzędzie marketingowe, sugerując, że ich produkty są zdrowsze niż w rzeczywistości.

Wpływ Nutri-Score na przemysł spożywczy jest znaczący, skłaniając producentów do wprowadzania zmian w składach swoich produktów w celu uzyskania lepszych ocen. Choć takie działania mogą prowadzić do poprawy jakości żywności, istnieje również ryzyko manipulacji składem produktów, co może wprowadzać konsumentów w błąd. Ważne jest, aby konsumenci byli świadomi tych praktyk i dokonywali wyborów żywieniowych na podstawie pełnych informacji o składzie produktów, a nie tylko na podstawie ich oceny Nutri-Score.

Dlaczego Nutri-Score to ściema?

Nutri-Score, mimo że zaprojektowany jako narzędzie ułatwiające konsumentom podejmowanie zdrowszych decyzji żywieniowych, ma kilka istotnych wad, które budzą kontrowersje:

1. Uproszczenie oceny – system Nutriscore opiera się na algorytmie, który nie uwzględnia wszystkich aspektów wartości odżywczej produktów. Skupia się na kilku wybranych składnikach (kalorie, cukry, tłuszcze nasycone, sól, białko, błonnik), co może prowadzić do mylnych wniosków.
2. Faworyzowanie produktów przetworzonych – produkty przetworzone mogą być formułowane w taki sposób, aby uzyskać wysokie oceny Nutriscore, nawet jeśli nie są one optymalnym wyborem dla zdrowia. Na przykład, dodanie sztucznych słodzików w celu obniżenia kaloryczności lub cukru może poprawić ocenę, ale niekoniecznie zdrowotność produktu.
3. Niedocenianie naturalnych produktów – produkty naturalne, takie jak oliwa z oliwek czy orzechy, mogą otrzymywać niskie oceny z powodu ich naturalnie wysokiej kaloryczności lub zawartości tłuszczu, mimo że mają one korzystny wpływ na zdrowie.
4. Brak kontekstu spożycia – Nutriscore nie uwzględnia kontekstu, w jakim spożywane są produkty. Na przykład, produkt o wysokiej zawartości soli może być oceniany negatywnie, nawet jeśli spożywany jest w małych ilościach i stanowi część zbilansowanej diety.

Podsumowując, mimo że Nutriscore został opracowany jako narzędzie do ułatwienia konsumentom wyboru zdrowszych produktów spożywczych, jego uproszczona natura i ograniczenia budzą kontrowersje. System ten może faworyzować produkty przetworzone i nie doceniać naturalnych, zdrowych produktów. Badania oraz opinie ekspertów wskazują na potrzebę dalszej optymalizacji Nutri-Score oraz rozważenia alternatywnych metod oceny wartości odżywczej.

Konsumenci powinni być ostrożni, polegając wyłącznie na Nutriscore. System ten, choć pomocny, nie zawsze dokładnie odzwierciedla wartość odżywczą produktów. Ważne jest, aby czytać etykiety, zrozumieć skład produktów i zwracać uwagę na ogólne zasady zdrowego odżywiania.

Konsumenci powinni podejść do Nutri-Score z rozwagą i krytycznym myśleniem. Świadome i dobrze poinformowane decyzje żywieniowe, oparte na pełnym zrozumieniu wartości odżywczej produktów oraz zasad zdrowego odżywiania, będą bardziej korzystne dla zdrowia niż poleganie wyłącznie na jednym systemie oceny.

Zobacz badania:

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37317957/ 

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34311557/